Βυζαντίου ...Θέματα

Τι ήταν τα Θέματα στο Βυζάντιο

• Θέματα ονομάζονταν αρχικά οι κατάλογοι της κεντρικής βυζαντινής υπηρεσίας, όπου καταγράφονταν οι στρατιώτες μιας μονάδας.
• Στη συνέχεια, ο όρος δήλωνε την ίδια τη στρατιωτική μονάδα και την περιοχή που είχε σαν έδρα.
  
• Στο τέλος,ο όρος σήμαινε μια γεωγραφική και διοικητική ενότητα.

Πώς διοικούνταν τα Θέματα

Ο στρατηγός κάθε θέματος συγκέντρωνε στα χέρια του τη στρατιωτική και πολιτική διοίκηση της περιοχής της δικαιοδοσίας του.
Ωστόσο, δεν ασκούσε ανεξέλεγκτος την εξουσία .
Οι υφιστάμενοί του, ο πρωτονοτάριος του θέματος, ο πολιτικός δηλαδή διοικητής του θέματος, ο πραίτωρ του θέματος, που ήταν ο θεματικός δικαστής και ο χαρτουλάριος του θέματος, που ήταν ο στρατολόγος του θέματος, μπορούσαν επίσης να απευθύνονται στον αυτοκράτορα για υποθέσεις του θέματος.

Πότε εμφανίστηκε ο θεσμός των Θεμάτων

Η εμφάνιση των θεμάτων τοποθετείται από τους περισσότερους ερευνητές στο α΄ μισό του 7ου αιώνα. Για τη δημιουργία της νέας στρατιωτικής και διοικητικής μονάδας έχουν διατυπωθεί τρεις βασικές θεωρίες:

• Η πρώτη υποστηρίζει ότι τα θέματα ιδρύθηκαν κατά την περίοδο του αυτοκράτορα Ηρακλείου, λίγο πριν ή αμέσως μετά τον πόλεμο κατά των Περσών. Το στράτευμα αναδιοργανώθηκε σε μεγάλες στρατιωτικές μονάδες με την ονομασία θέματα, οι οποίες εγκαταστάθηκαν στη Μικρά Ασία, και στις οποίες τόσο η στρατιωτική όσο και η πολιτική διοίκηση πέρασε στα χέρια του επικεφαλής της στρατιωτικής μονάδας, δηλαδή του στρατηγού. Οι στρατιώτες των θεμάτων πήραν εκτάσεις γης από την αυτοκρατορική κυβέρνηση στην περιοχή εγκατάστασής τους, τα λεγόμενα στρατιωτικά κτήματα, από τα οποία εξασφάλιζαν τα απαραίτητα για να ζουν καθώς και τον οπλισμό τους και τα οποία είχαν δικαίωμα να τα κληροδοτούν στα παιδιά τους.
• Ο Ι. Καραγιαννόπουλος διατύπωσε τη δεύτερη θεωρία για την ίδρυση των θεμάτων και μίλησε για μια μακροχρόνια εξέλιξη του θεσμού των θεμάτων, η οποία ξεκινά από τον 6ο αιώνα, όπου υπάρχουν τα πρώτα παραδείγματα ένωσης της στρατιωτικής και πολιτικής διοίκησης υπό τον στρατιωτικό επικεφαλής στα εξαρχάτα.
  
• Την άποψη αυτή αμφισβητεί εν μέρει η νεότερη θεωρία σχετικά με την ίδρυση των θεμάτων. Σύμφωνα με το R.J. Lilie, η εμφάνιση των θεμάτων πρέπει να τοποθετηθεί στο β΄ τρίτο του 7ου αιώνα και να θεωρηθεί συνέπεια της αραβικής επίθεσης και των νέων συνθηκών που αυτή διαμόρφωσε στο ανατολικό σύνορο της αυτοκρατορίας.
  Μετά τις πρώτες μεγάλες ήττες των Βυζαντινών και τις κατακτήσεις των ανατολικών επαρχιών από τους Άραβες από το 634 ως το 640, τα στρατεύματα των περιοχών αυτών υποχώρησαν στη Μικρά Ασία. Η αδυναμία του βυζαντινού στρατού να επιβληθεί στους Άραβες στο ανοιχτό πεδίο μάχης και να εμποδίσει την εισβολή των επιδρομέων στα μικρασιατικά εδάφη οδήγησε στο μοίρασμα των στρατιωτών μέσα στις επαρχίες όπου είχαν σταθμεύσει. Η μόνιμη εγκατάσταση των βυζαντινών δυνάμεων στα μικρασιατικά εδάφη πρέπει ως τα μέσα της δεκαετίας του 650 να πήρε οργανωμένη μορφή. Από αυτήν προέκυψαν αρχικά τέσσερις περιοχές στρατιωτικής ευθύνης, που στη συνέχεια ονομάστηκαν θέμα Ανατολικών, θέμα Αρμενιακών, θέμα Οψικίου και θέμα Θρακησίων.
  

Διαβάστε για κάποια από αυτά κάνοντας κλικ στην εικόνα:Άλλα θέματα που δημιουργήθηκαν κατά το χρονικό διάστημα μεταξύ 610-867, με διακυμάνσεις κατά καιρούς στην εδαφική τους έκταση, ήταν τα εξής: Οπτιμάτων, Βουκελλαρίων, Κιβυρραιωτών, Αιγαίου Πελάγους, Θράκης, Μακεδονίας, Στρυμόνος, Ελλάδος, Κεφαλληνίας, Πελοποννήσου, Θεσσαλονίκης, Δυρραχίου, Σικελίας, Κλιμάτων-Χερσώνος και Κρήτης.

*Η ιστορία των Θεμάτων δε σταματά εδώ. Θα τα συναντήσουμε ξανά αργότερα.

*πηγές:http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/610/main/p4a.html
http://asiaminor.ehw.gr/Forms/fLemmaBodyExtended.aspx?lemmaID=4478
εικόνα:http://gregzer.pbworks.com/w/page/6694996/%CE%A7%CE%AC%CF%81%CF%84%CE%B5%CF%82